Sala Doświadczania Świata
Jako kreatywni nauczyciele wciąż szukamy metod, które pomogą przeprowadzać bezpieczną, przyjazną a jednocześnie efektywną terapię dla naszych dzieci. Jedną ze skutecznych metod, na którą się zdecydowałyśmy jest Metoda Snoezelen®.
Jest takie miejsce w naszym przedszkolu, w którym człowiek przenosi się w inny świat – pokój, którego granic nie stanowią ściany a ludzka wyobraźnia. To świat pełen obrazów, zapachów i dźwięków, w którym niczego nie trzeba, za to wszystko można. Tym miejsce jest Sala Doświadczania Świata – Snoezelen®
Definicja Snoezelen wywodzi się z Holandii a ukształtowana została przez dwóch młodych mężczyzn, którzy w latach siedemdziesiątych odbywali zastępczą służbę wojskową w ośrodku dla osób niepełnosprawnych w De Hartenberg. Zaangażowali się oni w swoją pracę i postanowili stworzyć tzw. „Namiot Aktywności” inaczej Sala Doświadczania Świata, by w ten sposób umilić czas pacjentom przebywającym w ośrodku rehabilitacyjnym. Istotnym faktem było to, że pacjenci byli znacznie i głęboko niepełnosprawni umysłowo. Dla tych osób „Namiot Aktywności” – był szczególną ofertą spędzania wolnego czasu. W Sali Doświadczania Świata użyto dźwięków, światła, balonów, siana. Naokoło zrobiono ściany z płótna namiotowego, a za pomocą czarnej folii, stworzono drogi i korytarze. I tak powstała pierwsza Sala Integracji Sensorycznej. Sala Doświadczania Świata w ujęciu holenderskim nazwana została SNOEZELEN – oznacza to dwa pojęcia „snufflen” – węszyć, obwąchiwać oraz „dozlen” – „drzemać” być w półśnie, gapić się.
Metoda SNOEZELEN – bezpieczna terapia dla dziecka
Metoda Snoezelen® to forma terapii, która polega na zintegrowanym stymulowaniu sensorycznym. Osoby przechodzące terapię mogą czuć się tam bezpiecznie i spokojnie. W tym przyjaznym pomieszczeniu dziecko będzie zabezpieczone przed odczuwaniem strachu – stworzy to odpowiednie warunki dla dobrego przebiegu terapii i rozwoju dziecka. W Sali Doświadczania Świata możliwe jest zintegrowane doświadczanie poprzez zmysły: zwracamy tu uwagę na odczuwanie przez dotykanie, doświadczanie dźwięku, światła, odpowiedniej muzyki czy zapachów. Metoda Snoezelen ® pomaga w wyciszaniu i osiągnięciu stanu odprężenia. Dzięki takiej terapii w Sali Doświadczania Świata Snoezelen® osoby z niej korzystające na nowo postrzegają świat, bardziej spontanicznie i osobiście, ponieważ sala doświadczania świata to świat przeżyć, w którym dziecko czuje się dobrze, ma swobodę i możliwość wyboru bodźców.
Głównym celem metody jest stwarzanie możliwości odbierania nowych bodźców, wzbogacanie doświadczeń oraz miłe spędzanie czasu w atmosferze relaksu i pełnej akceptacji przez osoby z wieloraką niepełnosprawnością. Pobyt w sali pozwala na chłonięcie, badanie i kontrolowane szerokiego zakresu bodźców zmysłowych w przystępnym otoczeniu. Zwiększa poczucie zaufania i odprężenia, dając możliwość cieszenia się doznaniami zmysłowymi. W bezpiecznym, wygodnym otoczeniu podstawowe zmysły są pobudzane muzyką, efektami świetlnymi i łagodnymi wibracjami. Pozytywne działania przenoszą się w inne sytuacje, w konsekwencji stymulacja i interakcja prowadzą do poprawy komunikacji.
Istotą Snoezelen® jest specjalnie przygotowane pomieszczenie, wyposażone w urządzenia umożliwiające stymulację zmysłów za pomocą odpowiednio dobranych bodźców. Tego rodzaju terapia pozwala dowolnie badać i chłonąć szeroki wachlarz bodźców zmysłowych w bezpiecznym i przyjaznym dla uczestnika środowisku. Atmosfera ciepła i relaksu zwiększa poczucie akceptacji i zaufania i daje tym samym możliwość swobodnego cieszenia się doznaniami zmysłowymi. Zmysły pobudzane są głównie efektami świetlnymi, delikatnymi wibracjami, dźwiękami, muzyką oraz odpowiednio dobraną aromaterapią.
Żadne inne miejsce nie oddziałuje w taki sposób, jak robi to Sala Doświadczania Świata.
Terapia Snoezelen® ma w sobie coś bardzo osobistego – wręcz intymnego.
W czasie seansu w sali znajduje się zazwyczaj tylko pacjent oraz jego terapeuta, którego rolą jest towarzyszenie, współodczuwanie i wspieranie uczestnika a nie instruowanie czy prowadzenie terapii z ukierunkowaniem jej na jakiś konkretny cel. W Snoezelen® nie ma bowiem czegoś takiego jak konieczność osiągnięcia konkretnego celu – odznaczenia punktu na liście „rzeczy do zrobienia na dziś”. Tutaj chodzi o bycie i odczuwanie każdym jednym zmysłem tego, co jest tu i teraz – tak po prostu.
Nasza sala Snoezelen® jest salą „białą”, przystosowaną w szczególności do dzieci z autyzmem. Pozytywne oddziaływanie sali pozwala na poprawę interakcji oraz komunikacji z dziekciem. Stymulacja polisensoryczna jaką oferuje Snoezelen® może nie tylko pobudzać, lecz odpowiednio dozowana oddziałuje na dziecko także uspokajająco, dlatego ten rodzaj terapii bardzo dobrze sprawdza się u dzieci nadmiernie pobudzonych czy wręcz agresywnych, pozwalając uzyskać efekt wyciszenia bez stosowania farmakoterapii.
Należy tutaj pamiętać, że każdy z nas jest inny. Na każdego Sala Doświadczania Świata będzie wywierała inny wpływ a widoczne efekty terapii mogą się pojawić w różnych odstępach czasu. U jednej osoby już pierwszy seans przyniesie widoczną zmianę zachowania i poprawę, ktoś inny może potrzebować więcej czasu. W Snoezelen® nie ma nic na siłę - to pacjent ustala tempo i sposób, w jaki przebiega seans terapeutyczny. Ilość seansów także jest sprawą indywidualną. Minimum terapeutyczne to dwa spotkania tygodniowo, trwające 30-45 minut.
Korzyści płynące z terapii Snoezelen® to m.in.: stymulacja rozwoju wyższych funkcji: emocjonalnych, społecznych, komunikacyjnych, ruchowych, poznawczych, obniżenie napięcia nerwowego, redukcja stresu i głęboki relaks, wzmocnienie poczucia bezpieczeństwa, zwiększenie aktywności, pomoc w pokonywaniu lęków, motywacja do poznawania otoczenia i oddziaływania na nie, zwiększenie chęci do nawiązywania kontaktów z innymi, poprawa orientacji w zakresie ciała i przestrzeni.
SPRZĘTY
Wśród sprzętów, którymi my dysponujemy w Sali Doświadczania Świata znajdują się:
Projektor kolorów i obrazów – jego podstawowym celem jest uwrażliwianie zmysłu wzroku na bodźce wizualne, koncentrowanie uwagi dziecka na zmieniających się na ścianie barwach i obrazach, rozwijanie kontroli nad pracą oczu – wyrabianie celowego spojrzenia w określone miejsce, umiejętności wodzenia wzrokiem za poruszającymi się obrazami. Pozwala także na wyszukiwanie powtarzających się sekwencji – rozwija spostrzegawczość i pamięć wzrokową.
Rzutniki do grafiki – to niezbędny element wyposażenia Sali Doświadczania Świata. Dzięki wymiennym krążkom w pomieszczeniu uzyskuje się różne obrazy i stymuluje zmysły.
Laser – do wszechstronnej stymulacji zmysłu wzroku używamy lasera, który daje nam efekt nieba z poruszającymi się gwiazdami.
Światłowody – dostarczają silnych wrażeń wzrokowych poprzez zmieniające się kolory. Zwiększają koncentrację uwagi, wzbudzają zainteresowanie oraz chęć do działania (dotykania, chwytania ). Sprzyjają także gromadzeniu nowych doświadczeń w zakresie percepcji dotykowej, wpływają na poprawę celowości, precyzji ruchów oraz kształcenie u dziecka auto-orientacji. Dzięki nim możliwa jest nauka przewidywania kolorów – rozwijania pamięci wzrokowej. Cieniutkie plastikowe wiązki o długości ok. 2 metrów, które swobodnie zwisają z sufitu: dziecko może ich dotykać, chwytać za nie i oplatać się nimi.
Kolumny/ słupy wodne - stanowią obiekt zainteresowania często nawet dla dzieci
z głęboką niepełnosprawnością intelektualną. Dostarczają silnych wrażeń wzrokowych (poruszające się w kolumnie, zmieniające kolor bąbelki), dotykowych (wibracje towarzyszące wydzielaniu się bąbelków oraz temperatura), słuchowych (specyficzny dźwięk włączonej kolumny i bulgoczącej wody – szmery, bulgotanie). Umożliwiają koncentrację uwagi oraz doskonalą umiejętność wodzenia wzrokiem. Kolumna zmienia kolory.
Materac piankowy- pozwala na wykonywanie ruchów oraz odczuwanie własnego ciała nawet przez osoby głęboko i wielorako niepełnosprawne, co daje im poczucie sprawstwa i własnej aktywności. Lekkie kołysanie wpływa na odprężenie, rozluźnia stawy i mięśnie, stymuluje równowagę. Uzupełnieniem wrażeń dotykowych są bodźce słuchowe- muzyka relaksacyjna, odtwarzacz CD – odpowiednio dobrana muzyka stymuluje zmysł słuchu, odpręża, uspokaja, ale również zachęca dziecko do dalszej aktywności.
Wyspy, siedziska, podesty, poduchy do leżenia i siedzenia – są niezbędne
w terapii, aby osiągnąć efekt odprężenia i relaksacji.
Emiter zapachów – do głównych jego zadań należy jednak: relaksacja, wyciszenie, dostarczanie nowych bodźców zapachowych, nauka lokalizacji zapachu, kojarzenia go
z sytuacjami, oraz gromadzenie wiedzy na temat otaczającego świata. Niewielkie urządzenie, do którego możemy wlać wybrane olejki zapachowe emituje wraz z parą wodną zapach, nawilża powietrze. Piękne zapachy uszczęśliwiają, mają wpływ na uczucia, zachowanie i atmosferę w pomieszczeniu. W aromaterapii mają działanie lecznicze. W celu osiągnięcia pożądanego efektu stosuje się przyrządy do aromaterapii oraz olejki zapachowe o różnej woni i kombinacjach.
Poduszka dotykowa – dostarcza wrażeń dotykowych, usprawniają ruchy rąk, kształtują koordynację wzrokowo – ruchową.
Magiczna kula, kula lustrzana, która imituje efekt zamkniętych wewnątrz wyładowań elektrycznych z efektem świetlnym, uruchamiana za pomocą dotyku.
Należy podkreślić, iż osoby przebywające w Sali Doświadczania Świata posiadają w niej wolność wyboru tych bodźców, które dla nich najprzyjemniejsze, na których chcą się koncentrować i którymi chcą się zajmować. Jest to pokój wyciszeń, odprężenia, odcięcia od komputerów, tabletów, dodatkowych bodźców.
Motywacją nie są dla niej działania opiekunów, lecz elementy tworzące Salę Doświadczania Świata. Opiekunowie mogą pomagać przy aktywizowaniu tylko poprzez dostarczanie materiałów bezpośredniego w zasięg niepełnosprawnego oraz poprzez proponowanie zabaw ale do niczego nie zmuszają. Przeżycie bezpośredniego otoczenia, poddawanie się działaniu bodźców, odczuwanie i używanie ich- są już celem samym w sobie.
Jedyne w Polsce szkolenia certyfikowane z metody Snoezelen – Sali Doświadczania Świata, prowadzone są przez przedstawicieli ISNA-MSE Polska - Międzynarodowych Specjalistów Snoezelen. Uczestnicy szkolenia zyskują kwalifikacje do prowadzenia zajęć w Salach Doświadczania Świata ISNA-MSE.
Nam to się udało!
Małgorzata Wielądek, Joanna Kacperska